Nhìn lại quá trình 4 năm phát triển của Bách Hóa Xanh

CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) vừa đưa ra một số góc nhìn về quá trình phát triển của chuỗi Bách Hóa Xanh (BHX) và đưa ra một số nhận định về khả năng sinh lời của chuỗi này.

Cuối 2015 - đầu 2016 : Thử nghiệm đầu tiên

Giai đoạn này, chuỗi Thế Giới Di Động vẫn đang trong thời kỳ hoàng kim và Điện Máy Xanh mới chỉ bắt đầu mở rộng ồ ạt. Công ty đạt mức tăng trưởng lên tới 60% về doanh thu và lợi nhuận trong năm 2015. Nhìn thấy thị trường di động thông minh sẽ sớm bão hòa và điện máy tiêu dùng sẽ không thể duy trì tăng trưởng cao trong thời gian dài sau đó, ban lãnh đạo bắt đầu nghĩ về một thị trường bán lẻ mới đủ lớn cho triển vọng tăng trưởng lâu dài của tập đoàn trong khi đáp ứng các yếu tố là vẫn còn phân mảnh và chưa có người dẫn dắt. Ngành bán lẻ thực phẩm và FMCG là câu trả lời và Bách Hóa Xanh - chuỗi minimart của MWG ra đời vào cuối năm 2015.

Công ty lấy ý tưởng từ Alfamart - top 2 chuỗi bán lẻ bách hóa lớn nhất Indonesia, và cố gắng nhân rộng nó tại Việt Nam. Các cửa hàng Bách Hóa Xanh phải có quy mô của 1 cửa hàng tiện lợi để có thể thâm nhập sâu vào các khu dân cư cũng như có danh mục hàng hóa của 1 siêu thị thu nhỏ. Những cửa hàng đầu tiên có quy mô chỉ dưới 100 m², được mở tại quận Bình Tân - nơi có mật độ dân cư cao nhất TPHCM.

Trong giai đoạn này, Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh đang mở rộng liên tục, với số cửa hàng tăng gần gấp đôi trong năm 2016 (từ 629 lên 1.206). Công ty không còn nhiều nguồn lực tập trung cho Bách Hóa Xanh, chuỗi này kết thúc năm 2016 với 40 cửa hàng.

2017: Bắt đầu mở rộng nhanh chóng

Mặc dù Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh vẫn đang mở rộng ồ ạt, dòng tiền dồi dào từ 2 chuỗi này vẫn đủ để đẩy mạnh Bách Hóa Xanh. MWG có dòng tiền dương rất mạnh từ HĐKD, gần 2.700 tỷ đồng trong năm 2017 sau 2 năm có dòng tiền âm. Do đó bài toán của BHX không còn là vốn, mà là tìm ra mô hình thích hợp, VDSC nhận định.

Đầu năm 2017, MWG có 50 cửa hàng BHX, tất cả đều ở quận Bình Tân với doanh thu trung bình mỗi tháng đạt 1 tỷ đồng/cửa hàng và giá trị trung bình/hóa đơn khoảng 50.000, là những con số đã rất cao so với các chuỗi minimart khác.

BHX mở rộng từ Bình Tân sang Tân Phú và tập trung lấp đầy 2 quận đông dân phía Tây này. Tuy nhiên, hiệu ứng "tự tước đoạt doanh thu" (cannibalization) bắt đầu xuất hiện và doanh thu trung bình của BHX nhanh chóng sụt giảm xuống mức 700 triệu/tháng vào cuối năm 2017, với tổng số cửa hàng đạt 283.

Cũng trong năm 2017, BHX bắt đầu kí kết hợp đồng thu mua thực phẩm tươi với các đối tác lớn để đảm bảo nguồn hàng lớn và bền vững, cụ thể là hợp đồng mua trái cây từ Hoàng Anh Gia Lai.

2018: Thay đổi lớn trong mô hình

Doanh thu trung bình vẫn trong đà giảm và chạm đáy tại mức 600 triệu/cửa hàng vào tháng 2/2018. Nguyên nhân được xác định đến từ mô hình cửa hàng không phù hợp. Các cửa hàng nhỏ nằm sâu trong khu dân cư không thể có được lượng khách và doanh thu đủ lớn và quy mô nhỏ cũng không cho phép đáp ứng đủ lượng SKUs cho nhu cầu hàng ngày của khách hàng.

Từ Q2/2018 MWG bắt đầu thay đổi mô hình cửa hàng BHX. Theo đó cửa hàng mới sẽ có diện tích từ 150-250 m² (đối với loại chuẩn) và 300 m² (đối với loại lớn), nằm trên các trục đường lớn dẫn vào khu dân cư hoặc ngay cạnh các chợ truyền thống. Ngoài ra, không gian giành cho thực phẩm tươi sống cũng được mở rộng với số lượng SKUs tươi tăng từ ~100 lên tới 300-500. Các tiêu chuẩn mới được thêm vào để đánh giá KPI của nhân viên : thái độ niềm nở, không gian trưng bày sạch và ngăn nắp, thực phẩm tươi, tay nghề chế biến thịt cá…

Nhờ đó, doanh thu trung bình mỗi cửa hàng nhanh chóng hồi phục và đạt 1,2 tỷ/tháng vào cuối 2018. Nhờ quy mô lớn hơn và gia tăng tỷ lệ hàng tươi sống/tổng doanh thu, biên lợi nhuận gộp của BHX tăng từ 14% lên 18% trong năm. BHX tiếp tục thâm nhập sâu vào các quận khác tại TPHCM cũng như tiến ra các tỉnh miền Nam.

Dù vậy, không phải cửa hàng mô hình cũ nào cũng có thể được mở rộng và chuyển đổi sang mô hình mới, rất nhiều trong số đó bị đóng cửa và dẫn tới chi phí cao (khấu hao còn lại không thể kết chuyển, tiền đền bù hợp đồng thuê…).

BHX kết thúc năm 2018 với 405 cửa hàng (90% tại TPHCM). Chuỗi này cũng đạt được cột mốc quan trọng: hòa vốn EBITDA tại cấp độ cửa hàng vào tháng 12/2018.

2019: Nhân rộng mô hình thành công ra các tỉnh

BHX mất 1 quý đầu năm để hoàn tất việc chuyển đổi/đóng các cửa hàng còn lại của mô hình cũ trước khi bắt đầu mở rộng ồ ạt với tốc độ khoảng 60 cửa hàng mới mỗi tháng.

Do tỷ lệ thực phẩm tươi/tổng doanh thu đã chạm 50% và không còn nhiều dư địa tăng thêm, BHX chuyển trọng tâm sang tối ưu khâu mua hàng. Ngoài việc có thể đàm phán mức giá tốt hơn từ các nhà cung cấp FMCG do gia tăng quy mô, BHX đã và đang cắt giảm các đối tác trung gian (nhà phân phối) đối với mặt hàng thực phẩm tươi và mua trực tiếp nhiều hơn từ nhà cung cấp/hộ nông dân. Từ đó biên lợi nhuận gộp tăng từ 18% lên 20%, tính từ đầu năm tới hiện tại.

Tại ngày 31/10/2019 có tổng cộng 866 cửa hàng BHX, 452 trong đó nằm ở 20 tỉnh thành miền Nam và Nam Trung Bộ.

Đẩy mạnh tốc độ mở cửa hàng và trung tâm phân phối cũng làm gia tăng nhanh chóng chi phí trong khi doanh thu tạo ra từ các cửa hàng hiện hữu chưa đủ để bù đắp. Như vậy sau 4 năm hoạt động, BHX vẫn chưa tạo ra lợi nhuận cho MWG.

Nhìn về phía trước, MWG đặt mục tiêu BHX sẽ hòa vốn toàn bộ trong năm 2020. Mặc dù vẫn còn rất nhiều điều phải cải thiện, VDSC đánh giá BHX đang đi đúng hướng.